Ekspertyzy dendrologiczne oraz opinie najczęściej wykonywane są na drzewach, które podczas oceny wizualnej wykazują symptomy zagrożenia. Właściciel terenu, na którym rośnie przedmiotowe drzewo odczuwa strach związany z ewentualnym przewróceniem się lub złamaniem całego drzewa albo wyłamaniem fragmentów korony. W takiej sytuacji drzewo może spowodować nieodwracalne straty materialne jak również stanowić zagrożenie życia. Niestety nie wszystko co dla oka jest widoczne, decyduje o tym czy dane drzewo stwarza zagrożenie, posiada oznaki wskazujące na zwiększone ryzyko w otoczeniu drzewa….
Ekspertyza lub opinia dendrologiczna jest opracowaniem, którego celem jest ocena stanu przedmiotowego drzewa, obejmująca analizę stanu zdrowotnego oraz zachowanie statyki. Oszacowany zostaje stopień zagrożenia ludzi i mienia w najbliższym otoczeniu drzewa. Zespół ekspertów składający się z doświadczonych arborystów, architektów krajobrazu oraz biologów sporządza opinię zawierającą ocenę zagrożenia oraz dalsze wytyczne pielęgnacyjne. Opinia zasadniczo składa się z czterech bloków tworzących spójną całość:
1. Ocena wizualna drzewa przy użyciu metody Visual Tree Assessment, w skrócie VTA, powszechnie wykorzystywanej m.in. w Niemczech, która polega na ocenie widocznych symptomów na drzewie mających wpływ na stan zdrowotny bądź utratę stabilności drzewa. Do tego celu wykorzystywany jest specjalnie przygotowany formularz, który w sposób czytelny obrazuje wyniki VTA oraz umożliwia ich porównywanie w różnych okresach czasu. Podczas oględzin wizualnych inwentaryzowane są również organizmy zasiedlające dane drzewo oraz ich wpływ na dalsze jego utrzymanie.
2. Badanie z użyciem specjalistycznego sprzętu diagnostycznego:
Tomografia akustyczna z wykorzystaniem urządzenia ArbotomTM. Arbotom to urządzenie, które umożliwia zobrazowanie wewnętrznego stanu drzew poprzez analizę zróżnicowania prędkości rozchodzenia się impulsów akustycznych; pozwala rozpoznać ukryte miejsca wypróchnień, niewidoczne ubytki i pęknięcia jak również ich rozmiary.
Dokładne badanie grubości ścian pnia wykonywane Rezystografem dające bardzo dokładne wyniki umożliwiające monitoring postępu rozkładu spowodowanego infekcją oraz przyrostu wtórnego na grubość kompensującego powstający ubytek.
Badanie stanowiska w obszarze systemu korzeniowego, ocena PH, zasobności dostępnych składników pokarmowych oraz stopnia zagęszczenia gleby w celu ustalenia jego wpływu na stan zdrowotny badanego drzewa oraz przygotowanie zaleceń pielęgnacyjnych.
Analiza mikologiczna, często laboratoryjna, pozwalająca na dokładne określenie gatunków grzybów, oraz rozpoznanie dalszego rozwoju infekcji mającego decydujący wpływ na statykę oraz stan zdrowotny.
Badanie obciążeniowe wykonywane w celu określenia odporności na złamanie lub wywrócenie pozwalające na diagnozę o pozostawieniu, stopniu koniecznej redukcji korony lub całkowitym usunięciu drzewa.
3. Dokumentacja fotograficzna jako niezastąpiony element przedstawienia poruszanego problemu – zagrożenia spowodowanego przez uszkodzone drzewo, w danym okresie wykonywania ekspertyzy dendrologicznej.
4. Zalecenia i wnioski wynikające z przeprowadzonej opinii drzew. Podsumowanie dotyczące oceny stanu zdrowotnego poszczególnych jego części: systemu korzeniowego, odziomku, pnia, korony oraz oceny stopnia zagrożenia ludzi i mienia w najbliższym otoczeniu drzewa. Na tym etapie przygotowywane są szczegółowe zalecenia pielęgnacyjne.
Ekspertyzy dotyczące drzew wykonywane mogą być zarówno na pomnikach przyrody oraz na (z różnych przyczyn) problematycznych jednostkach dendrologicznych.
Przykładem może być tutaj soliterowy dąb szypułkowy, rosnący na parkingu w Jeleniej Górze, który został porażony piorunem. Po przeprowadzonej wizji okazało się, iż nie efekt wywołany piorunem jest tutaj zagrożeniem. Badania Arbotomem wykazały brak wewnętrznego rozkładu pnia a co za tym idzie drzewo nie stanowi zagrożenia. Czynnikiem stanowiącym zagrożenie dla dalszego utrzymania drzewa jest podniesienie poziomu gruntu podczas budowy parkingu o około 1m co powoduje brak właściwych warunków rozwoju dla systemu korzeniowego. W przyszłości zalecono prowadzić monitoring wydzielającego się posuszu gałęziowego w częstotliwości co dwa lata oraz usuwać go, gdyż będzie zagrażał on bezpieczeństwu osób i mienia na parkingu. Nie ma możliwości poprawienie warunków glebowych.
Inną historię kryje w sobie rosnący na terenie wielkopolski w niewielkiej miejscowości dąb szypułkowy o pomnikowych wymiarach, który posiada otwarty ubytek kominowy powstały w wyniku utraty potężnego konara. Drzewo o obwodzie pnia 663 cm zmierzonego na wysokości 130 cm swoimi olbrzymimi gabarytami połączonymi z potężnymi ubytkami na pniu, niejednokrotnie budzi respekt i strach jednocześnie, pośród przechodzących nieopodal pieszych i rowerzystów. Pomnikowy dąb posiada liczne rany po uderzeniu piorunów, pęknięcie głównego rozwidlenia oraz dodatkowo owocniki hubiaka pospolitego. Zespół arborystów, certyfikowanych treeworkerów, aby zdiagnozować „drzewnego pacjenta” na linach wspiął się w koronę drzewa. Wykonane zostały badania osłuchowe oraz przy użyciu sondy, dzięki którym możliwe było zidentyfikowanie wielkości ewentualnych ubytków, wypróchnień występujących w wewnętrznej części drzewa. Ze względu na stan drzewa (zagrożenie rozłamaniem korony w głównym rozwidleniu co spowoduje konieczność usunięcia całej korony) stwierdzono oznaki wskazujące na zwiększone ryzyko w otoczeniu drzewa – ciąg pieszy oraz wykonano specjalistyczne badanie przy użyciu Arbotomu. Pomiar przy użyciu arbotomu przeprowadzono instalując 14 czujników zamontowanych w regularnych odstępach na pniu drzewa. Pierwszy pomiar wykonano na wysokości 40 cm ponad powierzchnią gruntu, natomiast drugi na wysokości 700 cm w głównym rozwidleniu konarów drzewa.
Uzyskane wyniki VTA oraz pomiaru Arbotomem zostały dokładne przeanalizowane. Aby nie dopuścić do dalszego uszkodzenia drzewa zarekomendowano pilne wykonanie zabiegów takich jak: zdjęcie suszu oraz zamontowanie wiązań statycznych i półstatycznych w koronie drzewa. Dzięki pracy doświadczonych arborystów drzewo jeszcze przez długi czas będzie mogło dominować w okolicznym krajobrazie doliny nadrzecznej.